Problem zaskarżania uchwał rady nadzorczej spółki kapitałowej budzi wiele kontrowersji. Wadliwości uchwał tego organu w obowiązującym kodeksie spółek handlowych została pominięta, ustawodawca nie rozwiązując tego zagadnienia pozostawił jego rozstrzygnięcie dla orzecznictwa i doktryny.
Zasadniczo dopiero niedawno wątpliwości związane z tym zagadnieniem zostały jednoznacznie rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy. W uchwale składu siedmiu sędziów z 18 września 2013 roku SN wyraził stanowisko, zgodnie, z którym środkiem prawnym właściwym do stwierdzenia wadliwości uchwał rad nadzorczych spółek kapitałowych jest powództwo o ustalenie. Tym samym jednoznacznie wskazał, iż nie należy w tym przypadku stosować analogicznie przepisów dotyczących zaskarżania uchwał walnych zgromadzeń. Rozstrzygnięcie to wywołuje daleko idące skutki praktyczne.
Zdaniem Sądu Najwyższego korzystanie analogicznie z przepisów dotyczących walnych zgromadzeń byłoby możliwe tylko w przypadku istnienia luki w prawie, której w przedstawionym zagadnieniu nie ma. Zdaniem składu orzekającego przeciwko tezie o istnieniu luki w prawie przemawia możliwość stosowania art. 2 ksh, a za jego pośrednictwem art. 58 § 1 kc. Analizując możliwość występowania z powództwem o ustalenie należy zauważyć, że rządzi się ona innymi prawami aniżeli wnoszenie powództw na podstawie przepisów szczególnych kodeksu spółek handlowych. Z powództwem tym może wystąpić każdy, kto wykaże swój interes prawny w stwierdzeniu istnienia albo nieistnienia wady uchwały rady nadzorczej.
Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem powód powinien wykazać istnienie interesu prawnego, jako warunku uznania legitymacji czynnej nie tylko w chwili wytoczenia powództwa ale i w momencie wyrokowania ( z uwagi na treść art. 316 § 1 kpc). W piśmiennictwie przyjęto, że interes prawny w wytoczeniu omawianego powództwa przysługuje przede wszystkim członkom organu, którego uchwała dotyczy, a jeżeli rodzi ona skutki w zakresie praw członkowskich to także akcjonariuszom i udziałowcom w sp. z o.o.. Z punktu widzenia praktyki ważne jest także, iż możliwość jaką daje stosowanie art. 189 kpc związane jest z brakiem jakichkolwiek ram czasowych w dochodzeniu ich wadliwości. Przypomnieć w tym miejscu należy, iż stosowanie w drodze analogii przepisów o wadliwości uchwał walnych zgromadzeń jest ograniczone czasowo.
Wielu przedstawicieli doktryny twierdzi, iż pomimo dopuszczalności kwestionowania uchwał rad nadzorczych ze względów systemowych za pomocą powództwa o ustalenie nie budzi wątpliwości, to jednak względy funkcjonalne i praktyczne powinny skłonić ustawodawcę do rozważenia na ile taki stan rzeczy, w przypadku utrzymania się linii orzeczniczej spójnej z tym wyrokiem, jest gwarancją stabilności i pewności stosunków spółek prawa handlowego.
Wartość jaką jest stabilność i pewność stosunków spółek prawa handlowego jest przecież nadrzędna i to nią powinien kierować się ustawodawca, a jak wiemy wniesienie powództwa o ustalenie stosunku prawnego nie powoduje uznania za nieważną uchwały rady nadzorczej lecz dopiero wyrok w tej sprawie co niewątpliwe prowadzi do niepewności w obrocie gospodarczym a zwłaszcza w samych strukturach spółki.
Jagoda Zgliniecka
